مزاج به مثابه کهن الگو در طراحی معماری حمام ایرانی

Authors

جواد دیواندری

divandari javad احمد دانائی نیا

ahmad danaeinia مهدی صیادی

mehdi sayyadi مرضیه امامی میبدی

marzieh emamimibodim

abstract

مزاج یکی از مفاهیم بنیادین در طب ایرانی- اسلامی است که معماران ایران زمین از گذشته های دور در تلاش بوده اند تا در خلق آثار معماری، از آن به عنوان الگو بهره گیرند. با توجه به اهمیتی که دین و اخلاق بر سلامت جسم و زمینه سازی آن بر سلامت روح دارد؛ معماری حمام های ایرانی نیز -که آبشخور آن مبانی دینی و اخلاقی است- در راستای سلامت جسم و روح و مبتنی بر آموزه های طب سنتی- اسلامی به عنوان یک کهن الگو، در انطباق کامل با الگوی مزاج طراحی شده است. از همین رو، آرامشی که فرد پس از استحمام به دست می آورده؛ با مفاهیم کاربردی نهفته در معماری حمام پیوند مستقیم داشته است. تلاش نگارندگان بر آن بوده تا با بازشناسی جنبه های درمانی در متون طب دوره ی اسلامی چگونگی و نحوه ی تجلی مفاهیم مطرح شده را در معماری حمام بررسی نمایند. پرسش های کلیدی پژوهش، متمرکز بر دو موضوع اصلی است. نخست آنکه آرای حکمای اسلامی بر شکل گیری معماری حمام چگونه اثر گذاشته است؟ و نیز آنکه در معماری حمام ایرانی، مزاج دارای چه مشخصه هایی است؟ برای پاسخ گویی به این دو پرسش از روش موردپژوهی با بهره گیری از راه کارهای ترکیبی و برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز از روش کتابخانه ای و میدانی استفاده گردیده است. در بخش مطالعات میدانی، ده نمونه از گونه های معماری حمام ایرانی که از لحاظ کیفیت واجد ارزش بوده و می توانسته در بیان مفاهیم منبعث از مزاج شناسی مورد بهره برداری قرار گیرد؛ انتخاب شده است. در انتخاب نمونه ها، عامل اقلیم -که از عوامل مؤثر بر مزاج و گونه شناسی معماری حمام است- مورد توجه قرار گرفته و تلاش شده تا از هر اقلیم، نمونه ای برگزیده شده باشد. آنچه پژوهش حاضر در فرجام کار بر آن تأکید دارد؛ توجه به  تأثیر آرای حکمای طب ایرانی- اسلامی و مراتب سلامتی در قالب دو رویکرد شست و شو- نظافت و درمانی بودن معماری حمام ایرانی قابل شناسایی است. نتایج مبین آن است که میان مفاهیم بهداشتی و مفاهیم درمانی رابطه ی مستقیمی وجود دارد. این مفاهیم که به عنوان معیارهای طراحی در آثار تحلیل شده به شکل چهار بیت (خانه ی اول گرم وخشک-خانه ی دوم سرد و تر-خانه ی سوم گرم و تر-خانه ی چهارم گرم وخشک) مطرح و تبیین شده اند؛ از رابطه ی پاکیزگی تن و درمان (تعادل جسم و ایجاد سلامتی) با بهره گیری از الگوی مزاجی سخن می گویند.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

مزاج به مثابه کهن‌الگو در طراحی معماری حمام ایرانی

Diathesis is one of the fundamental concepts in Islamic-Iranian medicine which has a special place in traditional Persian medicine; because the general principles in diagnosis of treatment and keeping healthy are expressed on the basis of the study of diathesis. Considering the diathesis and the placement of it in traditional Persian medicine, we find that this knowledge is settled based on the...

full text

به سوی یک گونه‌شناسی الگو واره‌ای در معماری و شهرسازی

الگو واره‌ها به­دلیل نقش راهبری در علم اهمیت اساسی و حیاتی دارد. این راهبری علمی در انعکاس نیاز به یک مجموعه جهان­بینی­ها، چارچوب‌ها و باورهای مشترک فکری گروهی از اندیشمندان رخ می‌دهد. در این راستا، تاکنون فهم ابزاری، رویکرد غالب به الگو واره‌های معماری و شهرسازی بوده است. این مقاله تلاش کرده است به کمک روش تحقیق کیفی و راهبرد گونه­شناسی، به­جای نگاهی ابزاری، الگو واره‌ها را در قالب یک موضوع پژ...

full text

دره درکه، به مثابه شارباغ ایرانی

روند تخریبی روددره‌های شهر تهران و تجارب ناموفق در نمونه‌های مختلف نشان از عدم شناخت صحیح و استفاده نادرست از ظرفیت‌های این روددره‌ها است. روددره درکه یکی از هفت روددره باارزش تهران است که به عنوان یکی از کریدورهای اصلی و طبیعی در کوه پایه‌های رشته‌کوه البرز  قرار دارد. روددره درکه از سه مؤلفه آب، گیاه و دانه‌های معماری تشکیل شده است. هم‌نشینی لاینفک این سه مؤلفه، ساختار طبیعی و بومی روددره درک...

full text

کندوکاوی پدیدارشناسانه در راستای شناخت یک انگاره کهن در معماری ایرانی- اسلامی

در دوران معاصر و اغلب در پناه تفکر مدرنیزم در عرصه‌های معماری و شهرسازی، آثار و بافت‌هایی به وجود آمدند که آفرینندگان آنها، بیش از هر چیز، به آوانگارد و نوآورانه و حتی غریب بودن آنها به خود می‌بالیدند. اصرار نوگرایان به ایجاد محیط‌هایی با استانداردهای یکسان برای انسان‌ها، با ویژگی‌های متفاوت، سبب شد فضاهای زیست شهری مدرن گرایش به سردرگمی، هرج‌ومرج، پریشانی و ابتذال پیدا کنند. حال آنکه با گذشت ز...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
پژوهش های معماری اسلامی

جلد ۴، شماره ۳، صفحات ۵۷-۷۶

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023